Esther Hugenholtz

Challe maken from Esther Hugenholtz on Vimeo.

A Dutch proverb says: "dreams are deceptive". However, when speaking from within the Jewish tradition, I couldn’t disagree more. In this D’var Haftarah from 1 Kings on parashat Miketz, we will explore the significance and prophetic value of dreams.

Someone else who who believed in the power of dreams was the late Reverend Martin Luther King. In his momentous 1963 speech at the Lincoln Memorial, he bravely stated:

 "I have a dream that one day this nation will rise up and live out the true meaning of its creed: "We hold these truths to be self-evident, that all men are created equal." 

Further on in his speech, the late Reverend King cites from Amos and Isaiah, referencing the idea that in his dream of a better world, a more racially equitable world, righteousness will roar like streams and and every valley shall be exalted. The power of his words and of his dream echo across the generations.

In parashat Miketz, it is Pharoah’s dream--whose leadership represents the antithesis of freedom and social equality--that echoes across the generations. He dreams of seven fat cows being devoured by seven lean cows followed by a dream about seven solid ears of grain being swallowed up by seven thin ears of grain (Gen. 41:2-7). Many of us know what happens next: Joseph, the lowly Hebrew prisoner in his dungeon, is able to successfully interpret his dreams and is ‘exalted’ (to extend the metaphor from Isaiah) to a position of being the capable viceroy of Egypt.

The Haftarah links beautifully to this parasha where the evocative power of dreams is combined with wise judgement in leadership. The haftarah tells the story of how Shlomo haMelech acquired an ‘understanding heart’. Before his building of the Beit haMikdash, he--like his fellow Israelites at the time--brought offerings to God on the bamot, the high places. After offering a generous sacrifice in Gibeah, God appears to him in a dream. When God asks Shlomo what he wants, Shlomo answers wisely: he does not yearn after riches, power or success but rather after wisdom to judge right from wrong:

וְנָתַתָּ לְעַבְדְּךָ לֵב שֹׁמֵעַ, לִשְׁפֹּט אֶת-עַמְּךָ, לְהָבִין, בֵּין-טוֹב לְרָע:

"Will you give your servant an understanding heart to judge your people and to know the difference between good and evil". (I Kings 3:9)

God honors Shlomo’s request and he is given a heart that has the ability to listen (lishmoa), understand and judge fairly. In fact, immediately after Shlomo’s awakening (and him offering more to God in gratitude), Melachim Aleph narrates the story of two prostitutes living under one roof. Two prostitutes appear before Shlomo’s court and argue about the claim to a remaining living child. One of the mothers accidently killed her newborn by laying on top of him but it is not clear which of the two women is responsible for her child’s death. Both claim to be sincere about wanting to maintain custody over her rightful child.

It is through Shlomo’s wisdom and careful listening that he is able to discern the truth: because the true mother refers to the living child first (demonstrating her maternal love) while the false claimant emphasises the dead child (thus emphasizing her claim to possession). Shlomo, after trying the women with a trial that near-wagers the child’s life, goes on to judge correctly:

"The king said, "One says, ‘This is my son, the live one, and the dead one is yours’; and the other says, ‘No, the dead boy is yours mine is the live one.’So the king gave the order, "Fetch me a sword."A sword was brought before the king, and the king said, "Cut the live child in two, and give half to one and half to the other." (1 Kings 3:23-24)

Of course, his threat to kill and divide the child is only a ploy to pry the truth out of the women. Though shocking and traumatic to modern sensibilities, he appeals to the maternal instinct to place the interests of the child above all. He prooves apt at both seeing the big picture while at the same time recognizing that ‘God is in the details’. His close listening prooves effective.

In response, the people stand in awe of their wise king. This really is a turning point in Shlomo’s royal career. Previously, he had taken his royal lineage for granted after having secured the kingship with the help of the plotting of his mother Batshebah. Before, he was a king in title only. But at this moment, he is crowned with wisdom.

The haftarah is clear about the role of dreaming in this character development. It is through dreaming that Shlomo realizes where his priorities should be and it is through dreaming that he attains the ‘ruach hakodesh’--the holy spirit--with which to judge wisely. It is then no surprise, after the people’s enthusiastic and awestruct acceptance of his kingship, that Melachim Aleph recounts how his people know peace, security and prosperity, ‘with every man under his figtree and vine’. Under wise and equitable leadership, the people are content and the intention of God’s Torah is fulfilled.

The Talmud Bavli comments on the power and significance of dreams. In Masechet B’rachot 57b, it is stated that ‘a dream is one-sixtieth of prophecy’, just like Shabbat is one-sixtieth of the World to Come and sleep is one-sixtieth of death. Why one-sixtieth? Because this fraction represents a liminal moment. Just as one-sixtieth of chametz on Pesach or treif food in a kosher pot can determine or influence the status of the said food, one-sixtieth of prophecy in dreams hints at the budding potential of true wisdom in our dreams. Not a fully actualized potential, but one waiting to be unfolded.

Furthermore, the Talmud puns on the connection between Shlomo and dreams as it states earlier on the page that ‘if one sees Shlomo in a dream, one may hope for wisdom’. The connection between dreams, prophecy and wisdom in Jewish tradition is profound and ancient.

Yet, this is not where the story ends. Dreams may not be real but they call upon us to be realized. Ruach hakodesh is in vain when a dream that calls upon justice is not materialized. Martin Luther King didn’t merely state that he had a dream as a far-off messianic vision or as a figment of a fanciful imagination. No, his very and every intention is that his dream would come true. Dreams can be translated into hope and hope can be galvanized into action.

Both the parashah and haftarah teach us about the actualization of dreams: the despot Pharaoh, through the implementation of Joseph’s wisdom, was able to stave off famine for his people (though I am sure his motives weren’t entirely altruistic). Likewise, Shlomo took his dream to heart and fulfilled it immediately (the ‘smichut parshiyot’, the joining of the verses narrating his dream and his judgement of the prostitutes is significant in this regard). He judged wisely, knowing ‘good from evil’ but furthermore, he judged compassionately. Two lowly women--like the lowly Joseph--appeared before him. He could have sentenced them to death for prostitution or taken away the child from either of them altogether. However, his ‘understanding heart’ allowed him to judge with both din (judgement) and chesed (loving-kindness), a perfect balance of God’s justice in our world.

Dreams are not deceptive. They are only deceptive if they lure us away from loftier goals and ideals, if they imbue upon us a sense of fear, despair or worthlessness. But some dreams are worth dreaming--and pursuing. Dream a good dream of justice--be it in the small things of personal life or in the large scheme of the world--and pursue it arduously. And know that these inner prophecies may indeed come from God.

Een sprookjeshuwelijk of een zakenrelatie?

"Er was eens een koning die zijn koningin huwde. Hij gaf haar een zeer genereuze ketoeba (huwelijkscontract) met veel geschenken van zilver en goud, jewelen en zelfs ontroerend goed. Vervolgens vertrok de koning voor vele jaren naar het buitenland en zijn koningin voelde zich heel erg eenzaam. Vaak huilde zij om haar geliefde. Haar buren treiterden haar en zeiden, "waarom trouw je niet met een andere man? Je koning is zo ver weg, hij heeft je verlaten." Maar de verdrietige koningin vluchtte dan naar haar kamer en las de prachtige ketoeba en herinnerde zich de belofte van haar echtgenoot. Zij bleef hem trouw. Na vele jaren keerde de koning terug en was verbaast dat zijn echtgenote op hem had gewacht. Zij antwoordde hem, "mijn koning, ware het niet voor de prachtige ketoeba die u voor mij had achtergelaten, dan hadden mijn buren mij zeker kunnen overhalen."

Dit sprookje, als metafoor van het verbond van liefde en trouw tussen de Eeuwige en het Joodse volk, komt voort uit een midrasj—rabbijnse vertelling—uit Midrasj Eicha (Klaagliederen) Rabba.  

Het is deze metafoor van een liefdesrelatie die wij in de parasja van deze week verder zullen bekijken. De parasja (Va’era) kunnen we namelijk op twee manieren lezen: als geschiedenisboek of als een romantisch sprookje.

Als we het verhaal als geschiedenisboek lezen dan volgt er een opsomming van gebeurtenissen: de Eeuwige spreekt tot Mosjé, door een wonder verandert Aharon’s staf in het hof van Farao in een slag en uiteindelijk wordt het volk uit Egypte geleidt door middel van de tien plagen (waarvan er zeven in deze parasja genoemd worden).

Maar als we parasjat Va’era als liefdesverhaal lezen dan komt er een ander beeld naar voren: God ‘toont zich’ (va’era) aan Mosjé niet alleen als El Sjaddai maar ook met Zijn naam, de tetragrammaton (jhwh). Terwijl de Eeuwige zich aan Mosjé openbaart, spreekt Hij Zijn trouw uit over het verbond:

God zei tegen Mozes: ‘Ik ben de Eeuwige. Ik ben aan Abraham, Isaak en Jakob verschenen als God, de Ontzagwekkende, maar mijn naam JHWH heb ik niet aan hen bekendgemaakt. Ik heb met hen mijn verbond gesloten en Kanaän aan hen beloofd, het land waarin zij als vreemdeling hebben gewoond. Ik heb het gejammer van de Israëlieten over de slavenarbeid die hun door de Egyptenaren is opgelegd gehoord, en dat heeft mij aan die belofte herinnert. (Ex. 6:2-6)

De middeleeuwse commentator Rasji (Rabbi Sjlomo Yitzchaki, 1040-1105 v.d.g.j.) legt subtiel uit dat de Thora vertelt dat de aartsvaderen van het boek B’reisjit (Genesis) de godsnaam nog niet kenden. De tijd voor een diepere relatie met het goddelijke was er toen nog niet rijp voor. Pas met Mosjé komt de relatie tussen God en Israël tot wasdom en dan pas is het moment daar om diepere intimiteit te creëren door de openbaring van de godsnaam. Rasji voegt tevens toe dat de Eeuwige trouw zal zijn aan Zijn belofte—de belofte van verlossing. Dit komt tot uiting in vers 7:

Ik zal jullie aannemen als mijn volk en Ik zal jullie God zijn.

Als we de parasja door de lens van de liefde heen bekijken, als sprookjesvertelling, dan kunnen we de ontwikkeling van de deze relatie zien. De fase van de aartsvaders Abraham, Yitzchak en Ja'accov staat voor de shiddoech: het zoeken van de potentiële huwelijkspartner. Vervolgens kunnen we de dienst van de B'nei Jisraël in Gosjen zien als 'daten'--beiden partijen willen natuurlijk wel weten wat voor een spreekwoordelijk vlees ze in de kuip hebben! Met de Uittocht uit Egypte 'schaakt' de Eeuwige het volk Israël (kan het nog romatischer?). Bij de Rietzie vind de verloving plaats en deze wordt bezegeld onder de 'choppe' (huwelijksvoltrekking) tussen God en het volk bij het ontvangen van de Tien Uitspraken en de Thora op Sinaï.

De liefdesrelatie wordt op het moment van Matan Thora (het schenken van de Thora) in het huwelijk verbonden. Waarom juist dit moment? Men gaat geen huwelijk aan met elkaar tenzij de partners hun trouw aan elkaar bewezen hebben.

Een andere Midrasj zegt:

"Waarom geeft de Thora niet de Tien Uitspraken in het begin? Dit kan vergeleken worden met een koning die naar een provincie/gebied komt en vraagt, "mag ik jullie koning zijn?" [vorm van huwelijksaanzoek’] Het volk antwoordde: je hebt nog niets gedaan om te rechtvaardigen dat je over ons mag regeren. Wat deed hij vervolgens? Hij bouwde de muren, verzorgde de watervoorziening en vocht in hun oorlogen. Toen vroeg hij hen wederom, "mag ik jullie koning zijn?" Nu zeiden ze enthousiast "ja, ja". Zo ook bracht God de b’nei Yisrael uit Egypte, spleet Hij de Rietzee voor ze, gaf ze manna, water en kwartels en bestreed Amalek. Toen zei God, "mag ik jullie God zijn?" Toen antwoordde ze enthousiast, "Ja! Ja!"" (Mechilta)

Hieruit blijkt dat er altijd wederkerigheid moet zijn in een relatie; zelfs in de relatie tussen de Eeuwige en de mens. De Joodse traditie verwacht veel van ons mensen—door het doen van de mitswot (geboden)—maar verwacht tegelijkertijd ook veel van God. Dit is het kenmerk van een verbond: beide partijen gaan bewust de verbintenis aan en weten wat hun rechten en plichten jegens elkaar zijn.

De achterliggende vraag blijft natuurlijk: wáárom zouden wij de parasja als sprookje lezen en niet als ‘geschiedenisboek’, compleet met een lijst van gebeurtenissen?

Een van de redenen is dat we de Thora—en vooral dit gedeelte uit Thora—al zo vaak op een letterlijke of geschiedkundige manier benaderen. Het historische perspectief en bewustzijn spelen al een grote rol in onze chagim (feestdagen) met natuurlijk Pesach als exemplarisch voorbeeld.

Maar door de tekst als liefdesverhaal te benaderen, benadrukken we niet alleen een serie specifieke gebeurtenissen maar zijn we ook in staat om de grote lijn van het verhaal te zien: waar wil de Thora heen? Wat is het achterliggende doel? Op deze manier krijgen we overzicht op de totaliteit van het verhaal—van de universele symboliek van de schepping tot de dood van Mosjé.

Ten derde heeft de geschiedenis uiteindelijk geen eeuwigheidswaarde. Geschiedenis is tijd- en plaatsgebonden. Rijken en koningen staan op en vervallen. Culturen worden geboren en vergaan vervolgens weer. Maar de onderliggende boodschap van liefde die men in de Thora kan vinden is eeuwigdurend en persoonlijk. Wij kunnen ons als individu die in het Verbond staat die liefde verinnerlijken en vormgeven op een manier die ons raakt.

Tot slot is het metaforisch benaderen van deze parasja een belangrijke les tegen religieus fundamentalisme. De Thora is geen geschiedenisboek en heeft geen wetenschappelijke pretenties. Alleen fundamentalisten lezen de tekst letterlijk waardoor de diepgang en de gelaagdheid vervliegt. De eeuwigheidswaarde van dit prachtige boek ligt juist in het feit dat het een testament is van verbondsliefde en een kompas voor ons hart. De zinnelijke beeldspraak zegt zoveel meer dan de letterlijke betekenis van de woorden.

Natuurlijk kan men ook hier kritisch naar kijken: als de Thora een liefdesverhaal is dan moeten we tegelijkertijd onderkennen dat de werkelijkheid niet altijd zo sprookjesachtig is. Hoe zit het dan met het menselijk lijden? En wat betekent het verbond dan nog? Wat houd een ‘liefdesrelatie’ met het goddelijke in? Niet iedereen heeft zo’n rotsvast geloof of ervaart spiritualiteit op deze manier.

Toch kunnen we erkennen dat we in een liefdesrelatie—of deze nou van goddelijke of menselijke oorsprong is—niet alle antwoorden hebben. Ook in menselijke relaties weten we niet hoe de verhouding zich zal ontwikkelen. We groeien allemaal. Soms maken we ruzie. En af en toe zouden we de relatie wil willen ontbinden en er van willen weglopen. Dit hoort er allemaal bij. Uiteindelijk blijven we toegewijd aan onze ‘geliefden’ en aan de relatie zelf. Zo kunnen we groeien. Dit is ware liefde: rijk, complex, soms moeilijk maar altijd eerlijk en oprecht. Als we zo kunnen ervaren dan kunnen we het inderdaad een sprookje noemen—van oneindige waarde en eeuwigdurend.

This starter (or side dish) is a vegetarian delight with a touch of sophistication and very simple to make.

Ingredients: (serves 4)
- one zucchini
- pinenuts
- tablespoon of olive oil
- sqeeze of lemon or orange juice
- tablespoon of honey
- fresh spinach or rocket salad
- small wedge of blue cheese, preferably a hard cheese like Danish blue

Instructions:
Lightly toast pinenuts in a dry skillet briefly over a medium flame and set aside to cool.
Combine olive oil, juice and honey in a small bowl to make dressing.
Slice zucchini in very thin slices.
Crumble blue cheese into fine chunks.

Dress individual plates with a bed of spinach or rocket salad.
Then lay out zucchini slices in a circular and overlapping pattern (or whatever pattern you find esthetically pleasing) on the bed of greens.
Sprinkle cheese over zucchini slices, then sprinkle pinenuts on top of zucchini.
Dress lightly with citrus and olive oil dressing.
Serve immediately.

Alle begin is moeilijk.

Als kind zijn we allemaal met deze tegeltjeswijsheid opgevoed. Toch verwachten we dat we op een gegeven moment in ons leven als volwassenen moeilijke beginfases achter ons kunnen laten. We voegen ons naar vertrouwde ritmes in een wereld waarin we ons competent en onafhankelijk kunnen opstellen. We zijn gewend aan de luxe van zelfbeschikking. We weten hoe de dingen moeten; autorijden, een computer gebruiken, een bankrekening beheren.
Maar wat als je als volwassene alles opnieuw moet leren, vanaf een ultiem nulpunt?
Ik weet nog dat ik als tienjarig meisje op een familievakantie naar Marokko een bevreemdende ervaring had. Hoewel ik nog jong was, was ik al zo gewend aan functioneren in een geletterde wereld dat ik mij bijzonder gedesoriënteerd voelde in een land waar ik het Arabische schrift niet kon lezen.

Arabisch kan ik nog steeds niet lezen maar Hebreeuws inmiddels wel. Ook daarheen was de weg niet vanzelfsprekend en ik weet nog als de dag van gister dat ik met samengeknepen oogjes staarde op mijn leerboekje met het alefbet (Hebreeuwse alfabet) en in de siddoer (het gebedenboek).

Gelukkig kan ik mij troosten dat ik niet de enige ben die met samengeknepen oogjes op het alefbet heeft zitten zwoegen. Rabbi Akiva (ca. 50 - 135 v.d.g.j.), een van de grootste rabbijnen en geleerden in het antieke rabbijnse Jodendom, is ook van ver gekomen. Midrasj Avot deRabbi Natan vertelt:

"Wat was het begin van Rabbi Akiva?... hij was veertig jaar en hij had nog niets geleerd. Een keer stond hij bij de opening van de waterput en toen zei hij, ‘wie heeft deze steen geslepen?’ Ze zeiden tegen hem, ‘het water dat constant over de sleen heen glijdt’. Ze zeiden tegen Akiva, leer je geen Torah? [In de Tora staat immers geschreven:] ‘water doet steen slijten’ (Job 14:19). Onmiddellijk formuleerde Akiva een a fortiori redenering voor zichzelf: ‘zoals dat een zacht iets een hard iets kan slijpen, kunnen de woorden van Tora die zo hard als ijzer zijn mijn hart van slechts vlees en bloed graveren.’ En meteen vertrok hij om Tora te leren.   

Hij ging met zijn zoon bij de leraren van de kinderen zitten. Hij zei tot hem, ‘rabbi, onderwijs mij.’ En Akiva greep de bovenkant van zijn tablet [schrift] terwijl zijn zoon de andere kant greep. En de leraar schreef voor hem het alefbet [alfabet] en hij [Akiva] leerde het. Van alef tot tav leerde hij het alefbet. Daarna leerde het de Torat Cohaniem (het boek Leviticus) en daarna leerde hij de hele Tora. Hij ging en zetelde zich voor Rabbi Eliëzer en Rabbi Jozua  en hij zei tot hen, ‘Rabbi’s, leer mij een voorproefje Misjna.’ En toen zij hem één halacha leerde ging hij in zijn eentje zitten en zei hij tot zichzelf, ‘waarom staat deze alef geschreven? En waarom staat deze bet geschreven? Waarom wordt dit zo gezegd?’ Hij kwam terug en daagde hen uit [zij wisten niet hoe zij hem moesten antwoorden].

En Rabbi Sjimon ben Elazar zei, ‘ik zal je een verhaal vertellen: waar lijkt deze kwestie op? [Het lijkt op] een steenhouwer die op een dag in de bergen steen aan het houwen was. Hij nam zijn bijl in zijn hand en zat op de top van de berg en begon in de steen in kiezeltjes te hakken. Mensen kwamen en vroegen, wat ben je aan het doen? Hij zij, waarlijk ben ik ze [de stenen] aan het ontwortelen [verwijderen] en gooi ik ze in de rivier de Jordaan. Ze zeiden tegen hem, je kan toch niet de hele berg omhakken? De steenhouwer ging door met houwen tot hij bij een grote steen kwam. Hij groef er onder, groef hem uit en wierp hem in de Jordaan. Hij zei tot de rots, ‘dit is niet je plaats, nee, dat is je plaats.’ Zo was het ook met wat rabbi Akiva deed bij de rabbijnen. [Hij ‘ontwortelde’ Tora en stelde nieuwe vragen met een frisse blik]” (mijn vertaling)

Dit verhaal is voor iedereen die als volwassene aan een nieuwe studie, baan of andere uitdaging begint. Als ik op mijn rabbinale opleiding zit te zwoegen op een moeilijk stuk tekst of Talmoed en voor de zoveelste keer woorden in het woordenboek op zoek hoef ik alleen maar aan rabbi Akiva te denken. Dan moet ik vanzelf glimlachen. Niet alleen is het mogelijk om zelfs vanuit het nulpunt te leren maar kal v’chomer (sterker nog) is het mogelijk om als nieuwe leerling met een frisse blik te excelleren en iets nieuws en waardevols toe te voegen. Wie weet wat voor een kunstwerk je vormgeeft. Kennis geeft moed. Dus laat je niet ontmoedigen.

Voor hen die op latere leeftijd hun weg naar de Joodse gemeenschap vinden is de boodschap dan ook duidelijk. Akiva was ooit een nederige schapenhoeder totdat hij zijn ABC leerde. Hoe intimiderend de eerste stappen ook lijken (de eerste keer naar sjoel, de eerste keer Hebreeuws leren, de eerste keer kiddoesj maken, de eerste keer de siddoer ter hand nemen, de eerste keer Pesach vieren…) wordt het geheel een stukje minder eng in de wetenschap dat velen je voor zijn gegaan. Want zelfs Akiva heeft zijn ABC moeten leren. Houd moed en behoud je relativeringsvermogen en koester je creativiteit en begin dan gewoon bij de A.  
 

I confess: I am a foodie and love cooking. So, as a new entry to this blog, I am posting one of my (many) recipes. Bon appetit!

This makes a great "but-I-only-have-an-hour-before-candlelighting" Shabbos dinner and it's also suitable for warmer weather due to its freshness and tangy-sweet lemon and honey flavor.

Ingredients (serves 4):
4 pieces of chicken (legs and thighs, preferably)
3 lemons
potatoes
1 onion
a few cloves of garlic
1 zucchini
2 carrots
honey
fresh mediterranean herbs (like thyme, basil or oregano)
salt and pepper
olive oil

Instructions:
Wash lemons, potatoes, zucchini and carrots.
Squeeze lemon juice from lemons into a bowl. Keep the peels
To the bowl, add chopped or ground garlic, mediterranean herbs, salt, pepper and a dash of olive oil.
Allow chicken to marinate in this mix for 15 to 30 minutes.
Meanwhile, chop up lemon peels, potatoes (either peeled or with their skins), onions, carrots and zucchini into generous chunks.
Grease casserole dish with olive oil and add the lemon peels, potatoes, onion, carrots and zucchini.
In a non-stick pan, sear the chicken so that they are crisp on the outside (but you don't have to cook them fully). Pre-heat oven at about 180 degrees Centigrade/400 degrees Fahrenheit.
Place the chicken pieces in the casserole dish and glaze them lightly with honey. (This will caramelize nicely but do keep your eye on the chicken so that it doesn't burn). Add remainder of the marinade to the vegetables and chicken in the dish.
Allow to cook in the oven for about 45 minutes.

The veggies will cook in the juices of the chicken, herbs, lemon and honey and it's absolutely delicious.
Serve for an extra fresh touch with a simple green/spinach salad dressed with balsamic vinegar and olive oil.
Tip: are you in a hurry? Pre-boil the potatoes 'al dente' before putting them in the oven: this will save you time.

Het voelt nu onderhand zo normaal dat ik bijna zou vergeten hoe bijzonder het is om hier in de Verenigde Staten door vrouwelijke Joodse leiders omringd te worden. En niet zomaar vrouwen, maar uitgesproken en getalenteerde vrouwen die hun hart en hoofd schenken aan de traditie.

            In Amerika is de vrouwenemancipatie bij vrijwel elke joodse stroming doorgedrongen, en wordt als daglicht gefilterd door het prisma van de eigen interpretatie.

Bij de ultra-orthodoxe Chabad beweging is het inmiddels heel normaal dat vrouwen sji’oerim voor andere vrouwen verzorgen. Vrouwen schrijven boeken, geven les en inspireren andere vrouwen tot het doen van mitswot.

In de Modern Orthodoxie is er sinds kort een andere unieke ontwikkeling: in de avant-garde sjoel in Riverdale (New York) van de visionaire rabbijn Avi Weiss is ‘Marahat’ Sara Hurwitz aangesteld. Deze jonge gelernde vrouw heeft een bijna-rabbinale titel gekregen en vervult een gemeenschapsrol die bijna identiek is aan dat van haar mannelijke collega’s.

Binnen de ‘progressieve’ stromingen van het Jodendom (Reform en Conservative), zijn de zaden van vrouwelijk leiderschap al een generatie geleden gezaaid ontspruiten, nu de eerste vruchten. Op mijn seminarie ben ik bevoorrecht om daar van te proeven.

En zo zet ik veel zoete vruchten aan mijn lippen. Op een zwoele Californische avond eind mei woonde ik de s’micha (ordinatie) van twaalf studiegenoten bij waarvan de helft vrouw waren. Tevens werden zij tijdens een prachtige en plechtige ceremonie trots toegesproken door een fiere dame in een roomwit mantelpakje: rabbijn Julie Schoenfeld, de nieuwe voorzitster van de ‘Rabbinical Assembly’, het besluitend orgaan van de Conservative beweging.

            De effecten van vrouwelijk leiderschap zijn te vinden op vele niveau’s, van hoog tot laag. Wie geeft mij Talmoed les? Een energieke vrouw, Janet Davis, die de stof tot in haar vingertoppen beheerst en vol overgave doceert. Wie is de assistent-decaan die capabel leiding geeft aan ons rabbinaal programma? Rabbijn Cheryl Peretz. Bij wie heb ik een snuffelstage gelopen op de sjieke Joodse Milken Community High School in Bel Air? Rabbijn Shawn Fields-Meyer, die tevens ons eerstejaars Choemasj met Rasji doceerde.

            Effecten creëren ook kansen. Als vrouw kreeg ik de kans om afgelopen jaar als campus rabbijn te werken, dwz vrijdagavond diensten te leiden en d’rashot te verzorgen. In een pluralistische omgeving was het vaak uitdagend om een elegante oplossing te vinden voor bijvoorbeeld de Orthodoxe studente die toch liever een man de dienst zag doen. Met respect voor en door compromis konden we tot een oplossing komen: ze zou genieten van het Kabbalat Sjabbat gedeelte aan het begin van de dienst en daarna zich discreet terugtrekken voor Ma’ariv, het avondgebed waarvoor een minje verlangd wordt. Ik had met de studenten op campus veel leuke discussies. En dat ik als vrouw aangesteld was bleek vaak niet eens het onderwerp te zijn.

            Vrouwelijk leiderschap in het Jodendom is niet alleen een kwestie van zingeving. Hoe geven wij vrouwen de traditie vorm? Wat voegen wij toe? Ik mocht dit een aantal keren op zeer ontroerende en intieme wijze ervaren als mikwe dame op campus. ’s Avonds had ik de eer om een aantal keer een vrouw naar het mikwe te begeleiden en haar te assisteren met haar dompeling. In het zachte licht van het sfeervolle mikwe mocht ik getuige zijn van een spirituele en persoonlijke mitswe. Als dit geen moment van vrouwelijk leiderschap was, wat dan wel?

Zo vangt ook mijn prisma het licht. Mijn traditie filtert en verwerkt de vrouwenemancipatie op egalitaire wijze maar dat is zeker niet de enige manier. Als ik in de Beit Midrasj (studiezaal) samen met mijn (mannelijke) chevroeta (studiepartner) mijn tanden bijt op een moeilijke passage uit de Talmoed, als ik ’s ochtends met talliet en tefillin een sjachariet dienst leid en de eeuwenoude gebeden zing dan voel ik mij bevoorrecht.

Net zoals de rabbijnen uit de Talmoed en de gebeden uit de siddoer zijn er verschillende methoden en een diversiteit aan minhagim, (gebruiken).

Gelukkig zijn wij hedendaags bij machte om die als vrouwen vanuit onze eigen keuze en traditie prachtig vorm te geven.

Dat is een dag in het leven van ‘de’ Joodse vrouw. ‘De’ Joodse vrouw bestaat natuurlijk niet. Maar wij kunnen haar, volgens het beste wat ieder van ons kan bieden, natuurlijk wel een beetje worden.